ภาษาซี: บทที่ 4

คำสั่งทดสอบเงื่อนไขเพื่อการตัดสินใจ (decision statements)

คำสั่งทดสอบเงื่อนไขเพื่อการตัดสินใจ เป็นคำสั่งที่มีการทดสอบเงื่อนไขก่อนที่จะทำงานตามคำสั่งที่กำหนดไว้ ซึ่งได้แก่คำสั่ง if, if else, โครงสร้าง else if (หรือ nested if) และคำสั่ง switch

คำสั่ง if
if เป็นคำสั่งที่สั่งให้มีการทดสอบเงื่อนไขก่อนที่จะไปทำงานตามคำสั่งที่กำหนดไว้

รูปแบบการใช้คำสั่ง if

if (expression) statement;
หรือ
if (expression)
{
statement(s);
}

โดยที่
expression คือ นิพจน์เงื่อนไข ซึ่งจะมีค่าจริงหรือเท็จอย่างใดอย่างหนึ่งเท่านั้น ถ้าเงื่อนไขเป็นจริง จะทำงานตามคำสั่งที่อยู่ใน if จากนั้นก็ออกจากคำสั่ง if ไปทำคำสั่งถัดไป ถ้าเงื่อนไขเป็นเท็จจะออกจากคำสั่ง if ทันที

ลักษณะการทำงานของคำสั่ง if สามารถเขียนเป็นแผนผังได้ดังนี้

ผังงานแสดงลักษณะการทำงานของคำสั่ง if

โปรแกรมตัวอย่าง แสดงการใช้คำสั่ง if เพื่อตรวจสอบค่าที่รับจากคีย์บอร์ด

/* if1.C. */

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <ctype.h>

/*Capitalize Keys read from The Keyboard */

main()
{
char any_char;
clrscr();
printf("Please type a lowercase letter : ");

scanf("%c", &any_char);

if(any_char >= 'a')

printf("In uppercase: %c \n", toupper(any_char));

getch();
  return(0);
}

ผลลัพธ์ที่ได้จากโปรแกรม

โปรแกรมตัวอย่าง แสดงการใช้คำสั่ง if เพื่อช่วยในการนับตัวอักขระและนับคำในประโยคที่ผู้ใช้พิมพ์

/* if2.c */

#include<stdio.h>
#include<conio.h>
void main(void)
{
      int charcnt = 0, wordcnt = 0;
      char ch;
      clrscr();
      printf("Type your sentense or a phrase : ");
      while( (ch=getche( ) ) != '\r' )
{
      charcnt++;
      if( ch==' ' ) wordcnt++;
} /*   end while */
printf("\n\nCharacter count is %d", charcnt);
printf("\nWord count is %d", wordcnt+1);
printf("\n\nPress any key back to program...");
getch();
}

ผลลัพธ์ที่ได้จากโปรแกรม

คำสั่ง if else
if else เป็นคำสั่งที่สั่งให้มีการทดสอบเงื่อนไข โดยมีการตัดสินใจแบบ 2 ทางเลือก

รูปแบบการใช้คำสั่ง if else

if (expression) {
statementA(s);
}
else {
statementB(s);
}

จากรูปแบบการใช้คำสั่ง if else หมายความว่า ถ้านิพจน์เงื่อนไข (expression) มีค่าเป็นจริงจะทำตามคำสั่งชุด A (statementA(s);) ถ้ามีค่าเป็นเท็จจะทำตามคำสั่งชุด B (statementB(s);) เมื่อทำเสร็จก็ออกจากคำสั่งนี้

ลักษณะการทำงานของคำสั่ง if else สามารถเขียนเป็นแผนผังได้ดังนี้

ผังงานแสดงลักษณะการทำงานของคำสั่ง if else

โปรแกรมตัวอย่าง แสดงการใช้คำสั่ง if else เพื่อตรวจสอบค่าที่รับจากคีย์บอร์ด

/* if_else1.c */

#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <ctype.h>
/*Capitalize Keys read from The Keyboard */

main()
{
      char any_char;

clrscr();
printf("Please type a lowercase letter : ");

scanf("%c",&any_char);

if(any_char < 'a')

printf("Sorry, I can not capitalize that.\n");

else
printf("Thank you. In uppercase : %c.",toupper (any_char));

printf("\n\nPress any key back to program...");
  getch();
return(0);
}

ผลลัพธ์ที่ได้จากโปรแกรม
กรณีที่เติมตัวอักษรพิมพ์เล็ก

กรณีที่เติมตัวอักษรพิมพ์ใหญ่

โปรแกรมตัวอย่าง แสดงการใช้คำสั่ง if else เพื่อเปรียบเทียบค่าตัวเลขที่ผู้ใช้เติม

/* if_else2.c */

#include<stdio.h>
#include<conio.h>
void main(void)
{
      int x, y;    char ch;
      clrscr( );
      printf("Enter an integer of X : ");
      scanf("%d",&x);
      printf("Enter an integer of Y : ");
      scanf("%d",&y);    ch=getchar( );
      if ( x==y )
            printf("\nX equal to Y = %d\n",x);
      else
            printf("\nX = %d not equal to Y= %d\n",x,y);

      printf("\n\nPress any key back to program...");
      getch();
}

ผลลัพธ์ที่ได้จากโปรแกรม

กรณีที่เติมตัวเลข 2 ตัวเท่ากัน

กรณีที่เติมตัวเลข 2 ตัวไม่เท่ากัน

คำสั่งโครงสร้าง else if (คำสั่ง nested if)
else if เป็นโครงสร้างที่ทำให้เราสามารถใช้คำสั่ง if else ซ้อนกันได้เรื่อย ๆ ส่วนมากจะใช้ในการตัดสินใจที่มากกว่า 2 ทางเลือกขึ้นไป บางครั้งอาจเรียกโครงสร้างนี้ว่า nested if

รูปแบบการใช้โครงสร้าง nested if หรือ else if

else if (expression) {
statementA(s);
}
else if (expression){
statementB(s);
}
else if (expression){
……..

ข้อควรระวังในการใช้ nested if
การเขียนคำสั่ง nested if ค่อนข้างยุ่งยาก อาจเกิดความสับสนได้ ควรเขียนคำสั่ง nested if ให้เยื้องกันเพื่อความสะดวกในการแก้ไขคำสั่งในภายหลัง

โปรแกรมตัวอย่าง แสดงการใช้คำสั่ง nested if เพื่อตรวจสอบคะแนนที่ผู้ใช้เติม แล้วให้เกรดตามเงื่อนไขที่กำหนดในโปรแกรม

/* nestif1.c */

#include<stdio.h>
#include<conio.h>
#include<stdlib.h>

void main(void)
{
      int score, n, i;
      char grade;
      char numstr[20];

      clrscr( );
      printf("Enter Number of Students : ");
      n = atoi(gets(numstr));
      for ( i=1; i<=n; i++ ){
            printf("\nEnter score of student #%d : ", i);
            score = atoi(gets(numstr));
            if ( score >= 80 )
                  grade = 'A';
                  else if ( score >= 70 )
                        grade = 'B';
                  else if ( score >= 60 )
                        grade = 'C';
                  else if ( score >= 50 )
                        grade = 'D';
                  else grade = 'F';
            printf("Score = %d, Grade of std #%d is %c\n",score,i,grade);
} /* end for */
printf("\n\nPress any key back to program...");
getch();
}

ผลลัพธ์ที่ได้จากโปรแกรม

โปรแกรมตัวอย่าง แสดงการใช้คำสั่ง nested if เพื่อเขียนเส้นทะแยงมุมในกรอบสี่เหลี่ยมพื้นสีเทา

	/* nestif2.c / / Prints two diagonal lines on screen */ #include <stdio.h> #include <conio.h> #include <dos.h> void main(void) { int x, y; clrscr(); printf("\n"); for (y=1; y<24; y++) { for (x=1; x<24; x++) if ( x == y ) printf("\xDB"); else if ( x == 24 - y ) printf("\xDB"); else printf("\xB0"); printf("\n"); delay(200); } printf("\n\nPress any key back to program..."); getche(); }

ผลลัพธ์ที่ได้จากโปรแกรม

คำสั่ง switch
switch เป็นคำสั่งที่ใช้ทดสอบเงื่อนไขในกรณีที่มีทางเลือกสำหรับตัดสินใจมากกว่า 2 ทางขึ้นไปเช่นเดียวกันกับ nested if โดยมากนิยมใช้คำสั่ง switch แทนคำสั่ง nested if เพราะมีรูปแบบการใช้คำสั่งที่ง่ายและสะดวกในการแก้ไขคำสั่งเมื่อมีข้อผิดพลาดเกิดขึ้น

รูปแบบการใช้คำสั่ง switch

switch (expression) {
case expression1:
statement(s); break;
case expression2:
statement(s); break;
…..
case expressionN:
statement(s); break;
default:
statement(s);
}

โดยที่

expression คือ นิพจน์ หรือตัวแปรที่จะใช้เปรียบเทียบกับนิพจน์ expression1, expression2, …, expressionN ว่ามีค่าตรงกับนิพจน์ใด
expression1, expression2, …, expressionN คือ นิพจน์ หรือค่าคงที่ในเงื่อนไขที่ 1, 2, 3, …, N ตามลำดับ
break คือ คำสั่งที่จะต้องใส่ไว้ในแต่ละ case เพื่อเป็นการบอกให้ออกจากคำสั่ง switch หลังจากทำคำสั่งที่อยู่ใน case นั้น ๆ แล้ว ถ้าหากไม่มีคำสั่ง break ใน case ใด เมื่อทำงานจบ case นั้นแล้ว จะทำงานใน case ถัดไปจนกว่าจะเจอคำสั่ง break ซึ่งทำให้เกิดการทำงานผิดพลาดได้
default คือ กรณีที่ expression ไม่ตรงกับเงื่อนไขใด ๆ เลย ให้ทำงานตามคำสั่งที่เขียนไว้ใน default โดย default นี้ไม่จำเป็นต้องใส่คำสั่ง break เอาไว้ เพราะ default เป็นกรณีสุดท้ายของคำสั่ง switch

ข้อควรระวังในการใช้คำสั่ง switch

1) ถ้าใช้คำสั่ง switch ในแต่ละกรณี (case) จะต้องใส่คำสั่ง break เอาไว้ด้วยมิฉะนั้นจะเกิดการทำงานซ้ำใน case ต่อมาจนกว่าจะเจอคำสั่ง break ยกเว้นกรณี default ไม่ต้องใส่คำสั่ง break
2) expression ที่อยู่หลังคำสั่ง switch ควรใช้เป็นตัวแปร เพื่อจะได้สะดวกในการนำไปเปรียบเทียบกับกรณีต่าง ๆ ส่วน expression1, expression2, …, expressionN ที่อยู่หลัง case ต่าง ๆ ควรใช้เป็นค่าคงที่

โปรแกรมตัวอย่าง แสดงการใช้คำสั่ง switch เพื่อตรวจสอบเกรดที่ผู้ใช้เติม ว่าตรงกับกรณีใด แล้วแสดงเกรดที่เป็นตัวเลขออกจอภาพ

/* switch.c */

#include<stdio.h>
#include<conio.h>
#include<stdlib.h>
#include<ctype.h>
void main(void)
{
      int n, i;
      float gradepoint;
      char grade;
      char numstr[20];
      clrscr( );
      printf("Enter Number of Students : ");
      n = atoi(gets(numstr)) ;
      for ( i=1; i<=n; i++ ) {
            printf("\nEnter grade of student #%d: ", i);
            grade = getche( );
            switch(toupper(grade)) {
                  case 'A':
                        gradepoint = 4.0; break;
                  case 'B':
                        gradepoint = 3.0; break;
                  case 'C':
                        gradepoint = 2.0; break;
                  case 'D':
                        gradepoint = 1.0; break;
                  default: gradepoint = 0.0;
            } /* end switch */
            printf("\nGrade Point of Student#%d is %.2f\n",i,gradepoint);
      } /* end for */
printf("\n\nPress any key back to program...");
getch();
} /* end main */

ผลลัพธ์ที่ได้จากโปรแกรม

หน้าเว็บ

บทที่ 4